Gençlerin ve erken kariyer profesyonellerinin kariyer rotası hızla yeniden çiziliyor. Uzun yıllar “güvenli liman” sayılan beyaz yaka rollerin otomasyon ve konjonktürel dalgalanmalardan giderek daha çok etkilendiği bir dönemde, mavi yaka ve zanaat temelli meslekler hem gelir hem de istikrar açısından yeniden cazibe kazanıyor. Bu dönüşüm, yalnızca ABD ve Avrupa’da değil, Türkiye’de de eğitim tercihlerini ve işgücü dinamiklerini etkiliyor.
Globalde resmi: “Otomasyona dayanıklı” işlere yönelim
FlexJobs’ın güncel Work Shift Pulse raporuna göre çalışanların %62’si, daha yüksek istikrar ve ücret vaat ederse beyaz yakadan mavi yakaya geçmeyi düşüneceğini söylüyor. Bu bulgu, ücret/istihdam güvencesi ikilisinin kariyer kararlarında yeniden en üst sıralara çıktığını teyit ediyor. flexjobs.com
Benzer bir resmi Jobber’ın 2025 Mavi Yaka Raporu ortaya koyuyor: Meslek okulu (vocation) kayıtları bahar döneminde %12 artarken, lisans programlarının artışı %4’te kalıyor. Gen Z’nin %77’si “otomasyonu zor” kariyerleri özellikle önemsiyor; buna rağmen ebeveynlerin yalnızca %7’si çocuklarının meslek lisesi/mesleki eğitim yoluna yönelmesini tercih ettiğini söylüyor (algı–eylem makası).
Rapor, elektrikçi, tesisatçı ve HVAC teknisyenliği gibi alanlarda 2023–2033 dönemi talep artışının genel istihdam artış ortalamasının üzerine çıkacağını; yapay zekânın bu rolleri ikame etmekten çok destekleyeceğini vurguluyor. Yani “AI + insan” birlikte güçleniyor.
Türkiye’de tablo: Gençler daha “dayanıklı” yollara bakıyor
Türkiye’de gençlerin eğitime devam ve istihdama geçiş davranışları da değişiyor. Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2024–2025 örgün eğitim istatistiklerinde mesleki-teknik eğitimin ortaöğretim içindeki yaygınlığı dikkat çekiyor; toplam ortaöğretimde 5,33 milyon öğrenci bulunuyor ve mesleki yönelimlerin ilgi topladığı vurgulanıyor. (Detay sayılara ve kademelere ilişkin güncel dağılım için MEB duyurusu). MEB
İşgücü cephesinde TÜİK’in Ağustos 2025 verileri, mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranının %8,5 olduğunu; istihdam edilenlerin 32 milyon 829 bine yükseldiğini gösteriyor. Gençlerin işgücüne katılımı ve NEET (ne eğitimde ne istihdamda) göstergeleri ise kırılganlık açısından kritik. TÜİK
DİSK/Genel-İş’in “Türkiye’de Genç Emeği” başlıklı 2025 raporu, 15–29 yaş arasında NEET oranının %25,9’a ulaştığını; 15–24 genç kadınlarda NEET oranının %36,5 gibi yüksek bir seviyede seyrettiğini ve geniş tanımlı genç işsizliğin %37,3’e çıktığını ortaya koyuyor. Üniversite mezunu gençlerde dar tanımlı işsizlik %24,9; mesleki-teknik lise mezunlarının istihdam oranı ise genel lise mezunlarının belirgin üzerinde.
Kısacası Türkiye’de gençler açısından “hızlı işe geçiş” ve “somut beceri” sağlayan yollara dönük ilgi artarken, istihdamın kalitesi ve cinsiyet farkları (özellikle genç kadınlarda) politika odağı olmaya devam ediyor.
Neden mavi yaka/zanaat rolleri cazip hale geldi?
1) Otomasyon riski ve yapay zekâ: “Klavyeden yürüyen” çok sayıda görev LLM’ler ve otomasyon tarafından yeniden şekillendirilirken, sahada fiziksel beceri ve problem çözme gerektiren işlerin ikamesi daha zor. Gen Z’nin %77’si kariyer seçiminde bu parametreyi özellikle dikkate alıyor.
2) Girişimcilik ve gelir şeffaflığı: Jobber verilerine göre ABD’de tesisat, elektrik, HVAC, inşaat gibi alanlarda KOBİ gelir medyanları dikkat çekici ve şirketlerin %15–21’i 1 milyon $ üstü ciroya ulaşabiliyor. Bu, “teknik beceri + mikro girişimcilik” kombinasyonunun getiri potansiyeline işaret ediyor.
3) Ebeveyn algısı değişiyor ama… Ebeveynlerin %73’ü, bir zanaat işletmesi sahibinin büyük bir teknoloji şirketindeki beyaz yaka çalışana göre daha uzun vadeli güvenceye sahip olabileceğini düşünüyor; fakat tercihler hâlâ dört yıllık üniversiteye yönelme eğiliminde. Algı–eylem arasındaki boşluğun ana nedeni: bilgi eksikliği ve “meslek okulu”na dair kültürel stigma.
FlexJobs bulguları da genel eğilimi doğruluyor: daha iyi ücret ve istikrar vaadi olduğunda “beyazdan maviye” geçiş fikrine açıklık yüksek. flexjobs.com
“Beyaz Yaka Roller de Dönüşüyor”
İnsan Kaynakları danışmanlık firması Gilda&Partners Kurucusu Jilda Bal, bu trendi şöyle değerlendiriyor:
“Beyaz yakadan mavi yakaya yönelimin arkasında istikrar arayışı ve otomasyona dayanıklı işlerin tercih edilmesi var. Ancak bu durum, beyaz yaka rollerin ortadan kalktığı anlamına gelmiyor. Aksine, bu roller yapay zeka ve otomasyonla birlikte dönüşüyor. Önümüzdeki dönemde teknoloji okuryazarlığı, esneklik ve müşteri odaklı beceriler daha da öne çıkacak. Şirketler için yetenek stratejilerinde yeni dengeler kurmak artık kaçınılmaz.”
Bal’ın altını çizdiği “hibrit beceri setleri” Türkiye’de KOBİ’ler için de kritik: sahada teknik uygulama yapan ekiplerin dijital araçlarla (planlama, iş emri, stok, kalite) güçlendirilmesi; beyaz yaka ekiplerin ise yapay zekâ destekli süreç tasarımı, satış/CRM ve veri okuryazarlığıyla verimliliği artırması gerekecek.
Eğitim – istihdam köprüsü nasıl güçlenir?
Türkiye’de meslek liseleri ve uygulamalı programlar, “işe geçiş” hızında avantajlı. DİSK/Genel-İş verileri, mesleki-teknik lise mezunlarının istihdam oranının genel liseye göre belirgin yüksek olduğunu doğruluyor. MEB’in örgün eğitim istatistikleri de ortaöğretimde büyük kitleleri kapsayan bir dönüşüm alanı olduğunu gösteriyor. MEB
Jobber raporu ise bir başka boşluğu işaret ediyor: Gen Z’nin yarıdan fazlası çıraklık/aprentislik fırsatlarına başvurmamasının temel nedenini “bilgi eksikliği” ve “kimsenin teşvik etmemesi” olarak gösteriyor. Okullarda dört yıllık üniversite yolu aktif biçimde teşvik edilirken (katılımcıların %76’sı böyle diyor), meslek/çıraklık yollarının görünürlüğü düşük kalıyor.
Politika ve sektör için 4 öneri:
- Apprentislik ağları ve “iş garantili modüller”: Mesleki-teknik liseler ve MYO’lar ile özel sektör arasında “iş başında öğrenme + ücretli staj + işe yerleşme” içeren protokoller yaygınlaştırılmalı. (DİSK/Genel-İş’in vurguladığı NEET ve genç kadın istihdamındaki fark, hedefli programları özellikle önemli kılıyor.)
- Kariyer rehberliğinin yeniden kurgulanması: Lise kariyer günlerinde “gelir şeffaflığı”, otomasyon dayanıklılığı ve girişimcilik örnekleriyle mavi yaka kariyerleri görünür kılınmalı.
- KOBİ’ler için yetenek boru hattı: KOBİ’ler, yerel meslek liseleriyle “okul–iş yeri” rotalarını eşleştirip, saha + dijital beceri kombinasyonu (ör. sahada IoT sensör okuma, mobil iş emri, temel veri analitiği) içeren sertifika programlarıyla yetenek yetiştirmeli.
- Genç kadınlar için hedefli destek: Genç kadın NEET oranı ve işsizlik farkı göz önüne alınarak, bakım destekleri, güvenli işyeri standartları ve kadın rol modellerle farkındalık projeleri ölçeklenmeli.
KOBİ’ler için pratik yol haritası
- Beceri haritası çıkarın: Önümüzdeki 12–24 ayda otomasyon/rutinleşme riski yüksek görevleri ve “insan dokunuşu” şart olan işleri ayırın; ikinci grup için maaş + kariyer patikasını netleştirin.
- Çıraklık havuzu kurun: Bölgenizdeki meslek liseleri/MYO’larla dönemsel kontenjan anlaşması yapın; “işe yerleştirme” taahhütlü mikro programlar, işe alım maliyetini düşürür.
- Dijitalleşmeyi mavi yakaya indirin: Mobil iş emri, planlama, kalite ve saha güvenliği uygulamalarıyla sahayı “veri üreten” birime dönüştürün; mavi yaka ekipler için “dijital temel yetkinlik” modülleri tanımlayın.
- İşveren markanızda gerçek hikâyeler anlatın: Gençler “akran başarı öyküleri”ne duyarlı; saha çalışanlarının kazanç, esneklik ve gelişim hikâyelerini şeffaf biçimde paylaşın.
İkili bir dönüşüm, tek bir hedef
Beyaz yakadan mavi yakaya yönelim, aslında “yüksek ücret + yüksek istikrar” bileşimini yeniden yakalama arayışının sonucu. Globalde 62%’lik “geçişe açıklık” rüzgârı, Türkiye’deki genç işgücünün kırılgan verileriyle birleşince eğitim–istihdam köprüsünün güçlendirilmesi kaçınılmaz. Mavi yaka kariyerler değer kazanırken, beyaz yaka roller de AI ile dönüşüyor. Bu iki hat aynı anda güçlendirildiğinde, hem gençlerin hem de KOBİ’lerin kazandığı bir denge mümkün.
—
Kaynaklar
- FlexJobs, Work Shift Pulse (2025): beyaz yakadan mavi yakaya geçişe açıklık %62. flexjobs.com
- Jobber, Annual Blue Collar Report (2025): meslek okulu kayıtlarında %12 artış; Gen Z’nin %77’si otomasyonu zor iş istiyor; ebeveynlerin yalnızca %7’si mesleki eğitimi tercih ediyor; algı–bilgi boşlukları.
- MEB, 2024–2025 Örgün Eğitim İstatistikleri: güncel öğrenci/okul dağılımı duyurusu. MEB
- TÜİK, İşgücü İstatistikleri Ağustos 2025: işsizlik %8,5; istihdam 32,8 milyon. TÜİK
- DİSK/Genel-İş, Türkiye’de Genç Emeği Raporu (Mayıs 2025): NEET %25,9; genç kadın NEET %36,5; geniş tanımlı genç işsizlik %37,3; eğitim durumuna göre istihdam farkları.
Daha fazla içerik için Trendler sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
